Ομαδική ανάλυση

Η ομάδα, όπως και το όνειρο, είναι το μέσον και ο τόπος της φαντασιακής πραγμάτωσης των ασυνείδητων παιδικών επιθυμιών. Rene Kaes

   Το μοντέλο της ομαδικής ανάλυσης που ανέπτυξε ο Ματθαίος Γιωσαφάτ βασίζεται σε μια συνδυαστική προσέγγιση, ενσωματώνοντας αρχές από την ψυχανάλυση, τη δυναμική των ομάδων και την κοινωνική ψυχολογία. Στηρίζεται κυρίως στις ιδέες του Wilfred Bion και του S.H. Foulkes, ιδρυτών της ομαδικής ανάλυσης, αλλά φέρει επίσης επιρροές από κλασικούς ψυχαναλυτές, όπως οι Sigmund Freud και Melanie Klein, καθώς και από τις θεωρίες των αντικειμενοτρόπων σχέσεων και της θεωρίας του δεσμού.

   Γιατί να μπεις σε μια ομάδα; Γιατί όπως έλεγε και ο Φρόιντ τα ψυχικά προβλήματα των ανθρώπων πηγάζουν από κάποια ανθρώπινη σχέση η οποία μπορεί να αφορά είτε το παρόν είτε το παρελθόν. Αυτό σημαίνει ότι ο καλύτερος τρόπος για να θεραπευτούν είναι μέσα σε μια ομάδα όπου το μέλος σχετίζεται και αλληλεπιδρά με άλλα μέλη. Όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης, ό άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό όν.

   Αυτό είναι κάτι που τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχτεί και από τις σύγχρονες νευροεπιστήμες οι οποίες κάνουν λόγο για την πλαστικότητα του εγκεφάλου (την δυνατότητα δηλαδή του εγκεφάλου να αλλάζει μέσω ενίσχυσης ή δημιουργίας νέων συνάψεων.) Αυτό με λίγα λόγια σημαίνει πως, ακόμα κι αν ένα άτομο έχει μάθει από παλιότερες (συνήθως τραυματικές) εμπειρίες να σχετίζεται με έναν συγκεκριμένο - ίσως δυσλειτουργικό τρόπο, η συμμετοχή του σε μια θεραπευτική ομάδα μπορεί να του προσφέρει μια νέα, επιδιορθωτική εμπειρία. Μέσα από την αποδοχή, την κατανόηση και την αλληλεπίδραση με τα άλλα μέλη, μπορεί να αρχίσει να βλέπει τον εαυτό του και τους άλλους διαφορετικά και να αναπτύξει πιο υγιείς και λειτουργικούς τρόπους σύνδεσης.

   Οπότε όπως ο άνθρωπος ζει μέσα σε ομάδες (οικογένεια, κοινωνία, συλλογοι κ.λπ.) μπορεί και να θεραπεύεται μέσα σε αυτές. Ένα από τα σημαντικότερα επίσης πλεονεκτήματα της ομάδας είναι ότι το μέλος μπορεί να μάθει πράγματα για τον εαυτό του πολύ πιο σύντομα απ' ότι στην ατομική θεραπεία. Ενώ ένα άλλο είναι η απενοχοποίηση. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να αισθάνονται ένοχη για τα ψυχικά συμπτώματα χωρίς να καταλαβαίνουν ότι κάτι τέτοιο είναι τελείως παράλογο. Ενώ δηλαδή κάποιος δεν ντρέπεται που βήχει, τον πονάει ο λαιμός του ή ανεβάζει πυρετό, αισθάνεται ενοχή που έχει φοβία, κρίσεις πανικού, ή και σεξουαλικές δυσλειτουργίες. Με την είσοδό του στην ομάδα καταλαβαίνει ότι τα ίδια συμπτώματα τα έχουν κι άλλοι άνθρωποι και αυτό είναι λυτρωτικό.  

Τι είναι η Ομαδική Ανάλυση;

   Μια μικρή ομάδα ανθρώπων συναντιέται τακτικά, με τη διακριτική καθοδήγηση του αναλυτή. Κάθε μέλος φέρνει τον εαυτό του – τις σκέψεις, τις απορίες, τα συναισθήματά του. Σιγά σιγά, μέσα από τις αυθεντικές αλληλεπιδράσεις, αναδύονται μοτίβα, οικογενειακές δυναμικές, τρόποι σχετίζεσθαι που ίσως δεν ήταν μέχρι τώρα συνειδητοί. Η ομάδα λειτουργεί σαν καθρέφτης και σαν πεδίο άσκησης: βλέπεις, ακούς, αγγίζεις όψεις του εαυτού σου που δεν είχες προσέξει. Δεν είσαι μόνος/η — και αυτό, από μόνο του, είναι θεραπευτικό.

Κι αν διστάζω να μιλήσω μπροστά σε άλλους;

Αυτό είναι απόλυτα κατανοητό και πολύ συχνό. Δεν χρειάζεται να πιέσεις τον εαυτό σου. Στην ομαδική ανάλυση, ο καθένας έχει το δικό του ρυθμό. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος, ούτε πίεση να μιλήσεις. Η σιωπή, η παρατήρηση, η σκέψη όλα έχουν θέση.

Με τον καιρό, οι σχέσεις μέσα στην ομάδα γίνονται πιο οικείες, πιο αληθινές. Και τότε ξεκινά η πραγματική δουλειά.

Κύριοι στόχοι της Ομαδικής Ανάλυσης

🔹 Αυτογνωσία
Οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να κατανοήσουν βαθύτερα τον εαυτό τους, τα μοτίβα τους, τις εσωτερικές τους συγκρούσεις, τα κίνητρα και τις επιθυμίες τους. Μαθαίνουν να ακούν τον εσωτερικό τους κόσμο με μεγαλύτερη σαφήνεια και λιγότερη κριτική.

🔹 Βελτίωση των Διαπροσωπικών Σχέσεων
Μέσα από τις αλληλεπιδράσεις στην ομάδα, το άτομο «δοκιμάζει» νέους τρόπους να σχετίζεται, να επικοινωνεί, να βάζει όρια, να εκφράζεται με ειλικρίνεια. Οι σχέσεις εκτός ομάδας αρχίζουν να αλλάζουν, γίνονται πιο αυθεντικές και λιγότερο συγκρουσιακές.

🔹 Επίλυση Συναισθηματικών Συγκρούσεων
Οι προσωπικές συγκρούσεις που δυσκολεύουν την καθημερινότητα (θυμός, φόβος, ντροπή, ενοχές) βρίσκουν χώρο να αναγνωριστούν, να κατανοηθούν και να μετασχηματιστούν. Το άτομο δεν παγιδεύεται πια στα ίδια επαναλαμβανόμενα αδιέξοδα.

🔹 Ανάπτυξη Συναισθηματικής Ωριμότητας
Η συναισθηματική ανταλλαγή, η ενσυναίσθηση και η αναγνώριση των επιδράσεων που έχουμε στους άλλους, οδηγούν σε αυξημένη υπευθυνότητα, εσωτερική σταθερότητα και ψυχική ανθεκτικότητα.

🔹 Ικανοποίηση της Ανάγκης του Ανήκειν
Ο άνθρωπος είναι κατεξοχήν κοινωνικό ον. Στην ομάδα, δημιουργείται σταδιακά ένα αίσθημα αποδοχής, εμπιστοσύνης και σύνδεσης. Το άτομο βιώνει ότι ανήκει όχι επειδή προσαρμόζεται, αλλά επειδή γίνεται αποδεκτό όπως είναι.

🔹 Ενίσχυση της αυθεντικότητας
Καθώς ενδυναμώνεται η σχέση με τον εαυτό, το άτομο νιώθει ελεύθερο να είναι περισσότερο αυθεντικό και λιγότερο «προσαρμοσμένο» στις προσδοκίες των άλλων.

🔹 Εμπιστοσύνη στη διαδικασία της αλλαγής
Η θεραπευτική εμπειρία μέσα στην ομάδα ενισχύει την πίστη ότι η αλλαγή είναι δυνατή μέσα από μικρά, σταθερά βήματα και μέσα από τη σχέση.