Πανελλήνιες

Όταν το Άγχος Δεν Είναι Μόνο για τις Εξετάσεις: Οι Πανελλήνιες ως Σκηνή Ανείπωτων Βαρών

    Υπάρχει ένα άγχος που δεν το χωράει το χαρτί των εξετάσεων. Δεν αφορά μόνο το πόσα κεφάλαια διάβασε το παιδί, ούτε αν θα θυμηθεί σωστά τον τύπο στη Φυσική. Είναι ένα άγχος βαρύ, σιωπηλό και συχνά μοναχικό. Ένα άγχος που δεν έχει λέξεις, γιατί δεν αφορά μονάχα το "αν θα περάσω", αλλά το "ποιος είμαι αν δεν περάσω". Ή ακόμα πιο βαθειά: "ποιος είμαι για τους άλλους αν δεν τα καταφέρω".

    Οι Πανελλήνιες, για πολλά παιδιά, είναι κάτι πολύ περισσότερο από εξετάσεις. Είναι σαν να έχουν φορτωθεί — χωρίς να το πουν, χωρίς καν να το ξέρουν — με όνειρα που δεν είναι ολόδικά τους. Με επιθυμίες που δεν γεννήθηκαν μέσα τους, αλλά κάπου αλλού: στο βλέμμα της μαμάς, στη σιωπή του πατέρα, στη φράση "εμείς δεν μπορέσαμε, εσύ μπορείς". 

    Πολλά παιδιά δεν διαβάζουν απλώς για να περάσουν. Διαβάζουν για να μην απογοητεύσουν. Για να μην φανούν "λίγα". Για να αποδείξουν κάτι, χωρίς να ξέρουν τι ακριβώς είναι αυτό το κάτι. Κι έτσι το άγχος μεγαλώνει, και δεν είναι πια απλώς άγχος. Γίνεται φόβος ύπαρξης. Καθηλώνει. Δεν τους αφήνει να κοιμηθούν, δεν τους αφήνει να χαρούν, να ξεκουραστούν, να σκεφτούν καθαρά. Κι ας είναι "έξυπνα παιδιά", κι ας "διάβασαν πολύ".

    Πολλές φορές το παιδί δεν κουβαλάει μόνο τον εαυτό του στο εξεταστικό κέντρο. Κουβαλάει και μια οικογένεια. Κουβαλάει ελπίδες που δεν του ανήκουν. Ένα παιδί μπορεί να έχει γίνει — χωρίς να το έχει επιλέξει — ο "καθρέφτης" των γονιών του. Η απόδειξη ότι κάτι έγινε σωστά, ότι κάτι "έπιασε τόπο". Κι όσο πιο ασυνείδητα είναι όλα αυτά, τόσο πιο βαριά γίνονται. Γιατί δεν συζητιούνται. Δεν επιτρέπεται να ειπωθούν. Και τα άρρητα βαραίνουν περισσότερο απ' τα ρητά.

    Οι γονείς δεν το κάνουν από κακία. Πολλές φορές το κάνουν από αγάπη. Από πόνο. Από δικές τους πληγές που έμειναν ανοιχτές. Όμως το παιδί το νιώθει. Το αισθάνεται σαν χρέος. Και εκεί αρχίζει να μπερδεύεται: πού τελειώνει η δική του επιθυμία και πού αρχίζει η ανάγκη να "αντικαταστήσει" την ανεκπλήρωτη ζωή κάποιου άλλου;

    Το άγχος τότε δεν είναι κίνητρο – είναι εμπόδιο. Δεν τους σπρώχνει προς τα μπρος. Τους μπλοκάρει. Τους κάνει να ξεχνούν, να παγώνουν, να σωματοποιούν. Είναι το άγχος που πια δεν αφορά τις εξετάσεις, αλλά κάτι πιο θεμελιώδες: την ανάγκη να αξίζουν για να αγαπηθούν.

    Κι αν κάτι έχει νόημα αυτές τις μέρες, δεν είναι να ζητάμε από τα παιδιά να "χαλαρώσουν" ή να "κάνουν το καλύτερο που μπορούν". Είναι να τα κοιτάξουμε αλλιώς. Να τους δώσουμε χώρο να είναι κάτι περισσότερο από υποψήφιοι. Να τους επιτρέψουμε να αποτύχουν χωρίς να φοβούνται πως θα χάσουν την αγάπη μας. Να καταλάβουμε ότι ο αγώνας τους δεν είναι πάντα μόνο για ένα καλό αποτέλεσμα — αλλά και για ένα κομμάτι αποδοχής.

    Και τότε ίσως το άγχος αρχίσει να λιώνει λίγο. Γιατί όταν ξέρεις ότι δεν χρειάζεται να αποδείξεις ποιος είσαι για να σε αγαπήσουν, βρίσκεις το κουράγιο να γίνεις ακριβώς αυτός που είσαι.  

Και κάτι τελευταίο, για τους γονείς

    Αν είστε γονείς παιδιών που δίνουν Πανελλήνιες, ίσως το πιο σημαντικό που μπορείτε να τους δώσετε αυτές τις μέρες δεν είναι συμβουλές, ούτε ώρες ξεκούρασης, ούτε τον τέλειο χώρο διαβάσματος. Είναι ένα βλέμμα που να λέει: "είσαι αρκετός, όπως κι αν τα πας". Είναι μια παρουσία που δεν πιέζει, δεν μετράει, δεν προβλέπει, αλλά απλώς στέκεται δίπλα. Το παιδί σας έχει ήδη μέσα του τη φωνή που του λέει ότι πρέπει να πετύχει. Αυτό που χρειάζεται είναι να νιώσει ότι, ακόμα κι αν δεν το καταφέρει, δεν θα χάσει την αγάπη σας, την εμπιστοσύνη σας, τη θέση του στην καρδιά σας.

Μην φοβηθείτε να του πείτε: "δεν με νοιάζει τι θα γράψεις, με νοιάζει να είσαι καλά".

Ίσως είναι το πιο θεραπευτικό πράγμα που θα ακούσει, σε μια περίοδο που όλα φαίνονται να κρίνονται στο χαρτί.